استانبول/ نرگس رضایی/ خبرگزاری آنادولو

به موازات رسانه‌ها در ایران که اغلب همسو با هم در ابعاد گسترده به انعکاس نظرات و دیدگاه‌ها در خصوص کریدور زنگزور می‌پردازند، مقامات این کشور نیز در این راستا، مشغول رایزنی‌های فشرده هستند و طی چند روز اخیر در خط تهران-ایروان دیدارهایی صورت گرفت و این روند روز گذشته در سطح رئیس‌ دولت ادامه یافت.

از یک سو معاون وزیر امور خارجه ارمنستان به تهران می‌رود و از سوی دیگر رئیس‌جمهور ایران به ایروان. و مطابق آنچه که سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران می‌گوید «حصول اطمینان از عدم تغییر ژئوپلیتیک منطقه، محور رایزنی مسعود پزشکیان در ایروان است»، گرچه واهان گوستانیان در تهران این اطمینان را می‌دهد و عراقچی هم اذعان می‌کند «جاهایی است که ما دیگر نمی‌توانیم یک کشوری را منع کنیم که در کشور خودش حق ندارد جاده‌ای بکشد». با اینهمه رایزنی‌ها ادامه می‌یابد و پزشکیان روز گذشته با نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور ارمنستان دیدار می‌کند.

مسعود پزشکیان عصر روز گذشته (28 مرداد 1404) با واهاگن خاچاطوریان، رئیس‌جمهور ارمنستان دیدار کرده و از مخالفت اصولی ایران با حضور آمریکا در منطقه می‌گوید و چنین استدلال می‌کند که «تجربه ما و نیز تجارب متعدد بین‌المللی گواه آن است که آمریکا به توافقات خود عمل نمی‌کند.»

رئیس‌جمهور ارمنستان نیز در اظهاراتی تاکید می‌کند: «معتقدم سه جمهوری منطقه قفقاز می‌توانند در کنار ایران و ترکیه روابطی دوستانه و متضمن تامین منافع متقابل داشته باشند.»

البته پزشکیان قبل از آن، با نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان دیدار کرده و در نشست مطبوعاتی مشترک با پاشینیان ضمن اینکه مدعی می‌شود «با هرگونه توسل به زور یا تهدید به استفاده از آن در منطقه مخالف هستیم»، می‌گوید: معتقدیم که سیاست و حکمرانی در منطقه قفقاز باید قفقازی باقی بماند؛ برون‌سپاری حل و فصل مسائل قفقاز به نیروهای فرامنطقه‌ای موجب پیچیده‌تر شدن شرایط منطقه می‌شود.

رئیس‌جمهور ایران در ادامه تاکید می‌‌کند: «موضع جمهوری اسلامی ایران همواره بر عدم پذیرش هرگونه تغییر در مرزهای بین‌المللی در منطقه قفقاز است و معتقدیم این منطقه نباید به عرصه‌ای برای رقابت‌های ژئوپلیتیک تبدیل شود.»

این در حالی است که پیش از سفر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران به ایروان، واهان گوستانیان، معاون وزیر امور خارجه ارمنستان به تهران می‌رود و خبرگزاری «ایرنا» در تشریح این سفر که آن را «حضوری برای اقناع ایران» می‌خواند، می‌نویسد «مرز مشترک 44 کیلومتری میان ایران و ارمنستان در جایی که قرار است جاده‌ای به نام دونالد ترامپ در آن احداث شود، مبهم‌تر از آن است که تهران درباره آن از همسایه خود توضیح نخواهد» و ادامه می‌دهد حضور گوستانیان در وزارت امور خارجه ایران در راستای این توضیح قابل ارزیابی است.

گوستانیان در تهران با عراقچی دیدار می‌کند و عراقچی به او می‌گوید: «هیچ طرحی برای رفع انسداد از مسیرها نباید به تغییر ژئوپلیتیک منطقه یا اخلال در مسیرهای ارتباطی سایر کشورهای منطقه منجر شود» و بر ضرورت حل و فصل مسائل منطقه توسط کشورهای منطقه، از جمله در چارچوب سازوکار 3+3، به دور از مداخله بازیگران فرامنطقه‌ای تاکید می‌کند.

اما مهمترین دیدار معاون وزیر امور خارجه ارمنستان در تهران با علی‌اکبر ولایتی، مشاور آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در امور بین‌الملل بود، کسی که تندترین واکنش به کریدور زنگزور از سوی او صورت گرفت و هشدار داد با روسیه یا بدون روسیه مانع احداث کریدور خواهند شد.

ولایتی بر مخالفت همیشگی تهران با کریدور زنگزور، تأکید کرده و بر این باور است: این کریدور موقعیت ژئوپلتیک منطقه را تغییر می‌دهد، مرزها را جابه‌جا می‌کند و در راستای تجزیه ارمنستان طراحی شده است. او در این دیدار نیز با لحن مشابه هشدار می‌دهد و به گوستانیان می‌گوید: «هر اقدامی که امنیت ملی ما را مخدوش کند، پاسخی درخور خواهد یافت.»

ولایتی تاکید می‌کند: نقش کشورهای فرامنطقه‌ای که دشمنی‌شان نسبت به ما آشکار و حضورشان در هر نقطه از جهان موجب تنش و بی‌ثباتی شده، برای ما غیر قابل پذیرش است.

معاون وزیر امور خارجه ارمنستان در این دیدار به مشاور آیت‌الله علی خامنه‌ای اطمینان می‌دهد که ️اجازه نخواهند داد خدشه‌ای به این روابط وارد شود.

سید کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران دیگر مقامی است که گوستانیان در تهران با او دیدار می‌کند و خرازی با اعلام مخالفت خود با حضور آمریکا در ارمنستان در قالب یک شرکت سرمایه‌گذار و اداره‌کننده مسیر ارتباطی بین دو کشور ابراز امیدواری می‌کند «دولت ارمنستان نگرانی‌های ایران را برطرف سازد.»

نگرانی‌هایی که پیشتر در تاریخ 30 ژوئیه 2024 آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران در دیدار با نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان مطرح و اعلام کرده بود: «جمهوری اسلامی ایران مسیر زنگزور را به ضرر ارمنستان می‌داند و همچنان بر این موضع خود ایستادگی دارد.»

با اینهمه گوستانیان در دیدارهایش در تهران به مقامات ایرانی اطمینان می‌دهد و بعد از این دیدارها به «ایرنا» می‌گوید: روابط تهران و ایروان هرگز موضوع هیچ معامله ژئوپولیتیکی نخواهد بود.

عراقچی نیز پس از نشست سران ایران و ارمنستان در توضیح این دیدارها می‌گوید: «طرف ارمنی توضیحات بسیار مبسوطی درباره راه‌های ترانزیتی و توافق اخیر ارائه و اطمینان‌های لازم را داد که با خط قرمزهای ایران را آشنا هستند.»

گفتنی است الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان و نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان روز جمعه (8 اوت 2025) طی مراسمی در کاخ سفید با حضور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا توافق‌نامه صلح امضا کردند.

در ادامه ترامپ، علی‌اف و پاشینیان بیانیه مشترکی درباره حل مناقشه بین آذربایجان و ارمنستان امضا کردند و ترامپ پیرامون آنچه که «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی» خواند، گفت که یک منطقه ترانزیتی ویژه است که به آذربایجان اجازه می‌دهد به خاک خود نخجوان دسترسی کامل پیدا کند. همچنین ارمنستان در حال برقراری یک همکاری انحصاری با آمریکا برای توسعه این گذرگاه است که می‌تواند تا 99 سال ادامه یابد​​​​​​​ و در پی آن، مقامات ایران واکنش نشان دادند و رفت و آمدها در خط تهران-ایروان آغاز شد.